Wrocław

Wrocławskie tradycje kajakarskie są niemal tak stare jak … kajakarstwo. Pierwsze łódki nowego typu pojawiły się bowiem na Odrze równo w 10 lat po założeniu legendarnego Royzal Club Canoe w Londynie. Wrocławski klub „Grenlandia” założyła grupa angielskich studentów Wrocławskiego Uniwersytetu. Oczywiście kajaki traktowane były wówczas jako zabawki, choć trochę niebezpieczne. W XII stuleciu był to sprzęt wywrotny, często więc nazywany był „sprzedawcą dusz” ze względu na liczne przypadki utonięć. Angielscy studenci przebywający we Wrocławiu doskonale rozumieli, że jeśli nie przyłączą się do wioślarzy, mających już wówczas ugruntowaną pozycje i wielką popularność, pozostaną nieznani. W l881 roku przystąpili więc do powstającego właśnie związku klubów wioślarskich, którego założycielem był klub „Vratislavia”, mający w swych szeregach kilku Polaków. Jego flaga miała sześć biało-czerwonych pasów. I właśnie ten związek 25 września l881 zorganizował regaty, dość szeroko opisywane w miejscowej prasie, w których po raz pierwszy ścigały się kajaki. Zawody obserwowało kilka tysięcy widzów na brzegach Odry i kilkuset na parostatkach, nie mogących się nadziwić co to za „drobinki” śmigają wśród wielkich wioślarskich łodzi. Kajaki były oczywiście jednoosobowe i startowali na nich zawodnicy „Grenlandii” na „Flickach” oraz „Silesii” na „Flockach”. Niestety nie zapisano nigdzie nazwisk zwycięzców, inna sprawa że ówczesnych regatach czy to wioślarskich czy kajakowych rezultaty zapisywano klubom a nie zawodnikom.
Po II wojnie światowej sport na Dolnym Śląsku rodził się na nowo, tworzył własna tradycje. Pierwsze powstawały kluby i sekcje dyscyplin bardziej popularnych na dawnych ziemiach wschodnich II Rzeczpospolitej, skąd pochodziła znaczna większość nowych mieszkańców prowincji. Tworzył też własne tradycje, w tym także kajakowe.
Pierwsza sekcja kajakowa w mieście nad Odra pojawiła się w l953 roku. Tadeusz Pawlik, Tadeusz Kołtun i Adam Dowtort zorganizowali sekcję w „Unii”, który to klub przekształcił się potem w „Chemika”. W tym samym mniej więcej czasie powstały sekcje przy Lidze Przyjaciół Żołnierza ( było to zresztą zjawisko ogólnopolskie) oraz KSM-5 ( potem „Dolmel”). Kajakarze z LPŻ, po rozwiązaniu tej organizacji przeszli w l960 roku do „Chemika) a sekcja „Dolmelu” została zlikwidowana w l962 roku.
„Chemikowi” patronowały Zakłady Chemiczne a jego zawodnicy łączyli sport z pracą zawodową. Trenowali w ciężkich warunkach, ale osiągnęli dość szybko krajowy poziom. Do reprezentacji trafili: Andrzej Gębarski, Czesław Nyklasz, Bronisław Rodak. Z LPŻ-u przyszli Zygmunt Kurczyński i Andrzej Olkowski a ze „Spójni” Warszawa Jerzy Górski. Wielkie zasługi dla rozwoju tej sekcji miał Józef Rolirad, wiceprezes klubu i kierownik sekcji kajakowej, których był dla trenujących jak ojciec. Razem z dr Ryszard Antkowiakiem prowadził warsztat szkutniczy, w którym remontował kajaki. Antkowiak z kolei czwórkę kadrowiczów szkolił dodatkowo i całkowicie społecznie. Józef Rolirad pracował w „Chemiku” do końca istnienia sekcji, to znaczy do przeniesienia jej do I Klubu Sportowego „Ślęza” co nastąpiło w l967 roku.
Ten najstarszy polski klub we Wrocławiu powstał w16 czerwca l945 roku. Inicjatorem był major Jan Gorgos, naczelnik Wydziału Wojskowego Zarządu Miejskiego. Nadano mu wielce wymowną nazwę „I Klub Sportowy”, a od l957 roku dodatkowa część „Ślęza”. Sekcja kajakowa została założona w l965 roku. Przystań klubu była zdewastowana, a sprzętu nie było niemal wcale. Ale nowy członek PZKaj, korzystający z przystani Szkolnego Wojewódzkiego Ośrodka Sportowego, szybko robił postępy. Już w drugim roku swego istnienia „Ślęza” została sklasyfikowana na 8 miejscu w kraju. Pierwszymi wybijającymi się zawodnikami byli Ewa Hanas i Roman Jaworski, członkowie kadry olimpijski oraz Karol Czpaliński, powołany do kadry młodzieżowej. „Ślęza” przez ponad 40 lat utrzymała miano najsilniejszego klubu kajakowego we Wrocławiu. Z jej szeregów wywodzili się mistrzowie Polski: Bogumiła Łącka, Tomasz Darski, Mariusz Lipka, Adam Serwatka, Krzysztof Tryba, Tomasz Szymkowiak. Najlepszy dla klubu okres to przełom lat 80- i 90-tych, kiedy to świetnie pływają Lipka i Serwatka oraz kanadyjkarz Tomasz Darski, członkowie kadry narodowej. Ale pierwszy tytuł mistrzowski zdobyła Bogumiła Łącka, zwyciężając na 5 km w l987 roku. Wychowankiem wrocławskiego klubu jest Marek Ploch (zasługi dzielone są z Gorzowem), który światowe szczyty osiągnął w roli trenera, a jego chińscy podopieczni wywalczyli złoty medal olimpijski w Atenach w 2004 roku. Sekcja kajakowa tego zasłużonego klubu przestała istnieć pod koniec XX wieku.
17 czerwca l945 roku powstał inny wrocławski klub. Przy Straży Akademickiej założono AZS, przekształcony 5 grudnia tego roku w AZS Wrocław. Początkowo miał 11 sekcji, w l971 rok przybyła kajakowa, a jej założycielem był dr Ryszard Antkowiak. Do wrocławskiej uczelni trafiało wielu kajakarzy górskich, którzy tu zdobywali dyplomy, była to najsilniejsza sekcja wówczas w kraju a w jej barwach startowali mistrzowie świata: Ryszard Seruga, Wojciech Kudlik, Jan Frączek, Jerzy Stanuch oraz wielu innych czołowych polskich „górali”, znanych potem trenerów jak Kazimierz Kuropeska czy Henryk i Bogdan Popielowie. W l979 roku szkolenie rozpoczęła sekcja kajakarstwa płaskiego. Sekcja kajakowa zakończyła działalność, gdy obowiązki dydaktyczne dla kajakarstwa górskiego przejęła krakowska AWF.
Wiosną l946 roku przy I Liceum Ogólnokształcącym powstał klub, noszący potem nazwę „Juvenia”. Jego twórcą był Zbigniew Skrocki. Początkowo nosił nazwę Szkolnego Wojewódzkiego Ośrodka Sportowego, potem MKS Wrocław a od 27 listopada l971 roku „Juvenii”. Sekcje kajakową, jedna z silniejszych, założyli Tadeusz Zawisza i Zygmunt Kurczyński. Szczególne zasługi miał ten drugi, startujący przedtem przez rok w barwach „Chemika” Wrocław, w których wywalczył tytuł mistrza kraju. W l962 roku proponowano mu nawet miejsce w sztabie szkoleniowym kadry narodowej, ale odmówił bo uwielbiał pracę z młodzieżą na wodzie. Bardzo popularny we Wrocławiu „Pikuś” zaczął swą trenerską przygodę od wielkiego sukcesu, bo jego wychowanki : Irena Bublewicz, Ewa Hanas , Maria Kołek i Krystyna Wioler wywalczyły pierwszy w historii klubu tytuł mistrzyń Polski podczas rywalizacji juniorek w Porąbce 1964 roku. Irena Bublewicz i Ewa Hanas popłynęły w reprezentacyjnej czwórce juniorek, które wywalczyły brązowy medal podczas I Mistrzostw Europy. Kurczyński uwielbiał prace z młodzieżą, bywały okresy, że w na przystani Pod Groblą miał pod opieką po 50 osób. „Juvenii” tez już nie ma, na jej gruzach istnieje MKS MOS Wrocław.
Wyniki wrocławskich kajakarzy można ułożyć w postaci amplitudy. Poziom podnosił się, opadał, znów się podnosił jak w każdym roku wody na Odrze. Nie wybudowano na niej toru regatowego z prawdziwego zdarzenia, choć takie idee rodziły się w wielu głowach przez niemal pół wieku. W l975 roku, w okresie, gdy poziom wrocławskiego kajakarstwa opadał, po wielu dyskusjach a nawet sporach, próbowano ułożyć system szkolenia kajakarskiego w mieście. „Ślęza” miała zając się seniorami, „Budowlani” juniorami i młodzieżowcami, „Juvenia” miała prowadzić szkolenie podstawowe, a AZS tylko trenować slalom. System działał krótko, choć początkowo efekty wydawały się być obiecujące.
Przed laty istniały kajakarskie sekcje w Miliczu i Legnicy a szybko skończyły żywot z powodu braku sprzętu i szkoleniowców. Nie ma także już sekcji „Budowlanych”, „Ślęzy”, „Juvenii”, nie ma akademików ”górali”. Ci ostatni na szczęście pozostali jeszcze w Leśnej. „Włókniarz” Leśna powstał już w l945 roku, początkowo jako sekcja piłkarska, ale potem miał wiele różnych sekcji, o nietrwałym niestety życiorysie. Jedną z najpóźniej założonych jest kajakowa. W l977 roku jej działanie zainicjowali Alicja i Jerzy Stanuchowie. Alicja pochodziła z pobliskiego Zgorzelca, Jerzego poznała na studiach we wrocławskiej AWF. Byli trenerami „Włókniarza” do l983 roku. U nich zaczynał karierę obecny szkoleniowiec klubu Bogdan Sztuba, ale potem klub nosił nazwę „Kwisa” Leśna wreszcie UKS Leśna. Jego slalomiści mają na koncie jeden tytuł mistrzowski w konkurencji seniorów oraz wiele w kategorii juniorów. Drużyna kajak-polo z Leśnej zdobyła także pierwszy historyczny tytuł mistrza Polski w 1998 roku i od tamtej pory należy do ścisłej czołówki krajowej.
Wrocławski okręg ma obecnie pięć klubów: MKS MOS Wrocław, UKS Pegaz i UKS Milenium (oba Wrocław), LKK „Ster” Malczyce i UKS Leśna.